چاقی یک بیماری مزمن است که سلامت فرد را به خطر می‌اندازد و متأسفانه خیلی‌ها را به کام مرگ می‌کشاند. بر اساس نتایج مطالعات اخیر، اضافه وزن و چاقی در جامعه ما شیوع بسیار زیادی پیدا کرده است و حدود یک سوم افراد جامعه دچار عوارض چاقی می‌باشند. چاقی و عوارض آن حتی در کودکان و نوجوانان هم می‌تواند بسیار مشهود باشد.
طبق تحقیقات، نرخ اضافه‌وزن و چاقی در بزرگسالان و کودکان همچنان در حال افزایش است. از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۶، تعداد کودکان و نوجوانان دارای اضافه‌وزن یا چاق در سنین بین ۵ تا ۱۹ سال، بیش از چهار برابر (از ۴ درصد به ۱۸ درصد) در سطح جهان افزایش یافته است.
از طرف دیگر چاقی باعث بیمار شدن افراد از لحاظ جسمی هم می‌شود. بیماری افراد را رنجورتر و عصبی‌تر کرده و بی حوصلگی آن‌ها را به دنبال دارد. همین مسأله به مرور زمان افراد چاق را گوشه‌گیرتر و افسرده‌تر می‌کند.
ما در این مقاله قصد داریم تا عوارض چاقی را برای شما بیان کنیم پس تا انتها با ما همراه باشید.
چاقی چیست؟
به گفته‌ی سازمان بهداشت جهانی اضافه‌وزن و چاقی به‌عنوان تجمع غیرطبیعی یا بیش‌ازحد چربی که خطری برای سلامتی ایجاد می‌کند، تعریف می‌شود.
تشخیص چاقی
برای تشخیص چاقی، پزشک معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد و برخی آزمایش‌ها را توصیه می‌کند. این آزمایش‌ها و تست‌ها به طور کلی شامل موارد زیر است:
بررسی سوابق پزشکی
پزشک سابقه وزن شما، تلاش‌های شما برای کاهش وزن، فعالیت بدنی و عادات ورزشی، الگوی غذا خوردن و کنترل اشتها، سایر شرایطی که داشته‌اید، داروها، سطح استرس و سایر موارد در ارتباط با سلامتی شما را بررسی می‌کند.
معاینه عمومی بدنی
این کار شامل اندازه‌گیری قد، بررسی علائم حیاتی، مانند ضربان قلب، فشار خون و دما، گوش دادن به صدای قلب و ریه‌ها و معاینه شکم می‌باشد.
اندازه گیری BMI
افرادی که BMI آن‌ها بالای ۳۰ باشد چاق در نظر گرفته می‌شوند.
اندازه‌گیری دور کمر
اگر اندازه دور کمر زنان بیش از ۸۹ سانتی‌متر و مردان بیش از ۱۰۲ سانتی‌متر باشد ممکن است خطرات سلامتی بیشتری نسبت به افراد با اندازه دور کمر کمتر داشته باشند.
چربی ذخیره شده در اطراف کمر شما، که گاهی اوقات چربی احشایی یا چربی شکم نامیده می‌شود، ممکن است خطر بیماری قلبی و دیابت را بیشتر کند مانند اندازه‌گیری BMI، دور کمر شما باید حداقل سالی یک بار بررسی شود.
بررسی سایر مشکلات سلامتی
اگر از مشکلات سلامتی مطلع هستید، پزشک آن‌ها را ارزیابی می‌کند. پزشک همچنین سایر مشکلات سلامتی احتمالی مانند فشار خون و دیابت را بررسی می‌کند. ممکن است پزشکتان آزمایش‌های قلبی خاصی مانند الکتروکاردیوگرام را توصیه کند.
آزمایش خون
آزمایش‌های شما به سلامتی، عوامل خطر و علائم فعلی شما بستگی دارد. آزمایش خون ممکن است شامل آزمایش کلسترول، آزمایش عملکرد کبد، گلوکز ناشتا، آزمایش تیروئید و موارد دیگر باشد.
لازم به ذکر است که جمع‌آوری تمام این اطلاعات به شما و پزشک کمک می‌کند تا مشخص کنید که چه مقدار از وزن خود را باید کم کنید و چه شرایط سلامتی یا خطرات دیگری را دارید. همچنین این آزمایش‌ها به شما کمک می‌کند که در مورد وضعیت سلامت خود تصمیم درستی بگیرید.
چه کسی چاق در نظر گرفته می‌شود؟
افرادی که BMI آن‌ها بالای ۳۰ باشد چاق در نظر گرفته می‌شوند. BMI معیاری است که با توجه به قد و وزن، می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد میزان چربی بدن شما بدهد.
نحوه محاسبه آن به این صورت است که وزن را تقسیم بر قد به توان ۲ می‌کنیم.
- به طور کلی افراد بزرگسال با BMI در محدوده‌ی ۲۰-۲۴ ایده‌آل می‌باشد.
- BMI در محدوده‌ی ۲۵-۳۰ اضافه وزن در نظر گرفته می‌شود.
- BMI بیش از ۳۰ چاق در نظر گرفته می‌شود.
- BMI بیش از ۴۰ خیلی چاق در نظر گرفته می‌شود. بهترین راه برای افراد با شاخص توده بدنی بالا، عمل اسلیو معده می‌باشد.
انواع چربی
توزیع چربی (انواع چاقی) به دو شکل تقسیم‌بندی می‌شود.
فرم آندروئیدی
فرم مردانه، سیب مانند، که چربی در تنه و شکم می‌باشد.
فرم گاینوئیدی
فرم زنانه، گلابی مانند، که چربی در ران و باسن تجمع می‌یابد.
علل بروز چاقی چیست؟
یکی از علل بروز چاقی این است که دریافت کالری بیش از میزانی است که فرد در طی روز جهت تولید انرژی مصرف می‌کند، که این امر منجر به افزایش وزن می‌شود.
در ادامه به برخی دیگر از علائم چاقی می‌پردازیم.
ژنتیک
مطالعات نشان داده که احتمال بروز چاقی از طریق ژن، در خانواده انتقال می‌یابد. برای مثال ژن‌ها می‌توانند تعیین کنند که فرد چربی را در کدام قسمت خود ذخیره می‌کند.
عوامل متابولیک
مصرف انرژی در هر بدنی متفاوت می‌باشد. سوخت و ساز بدن و هورمون‌ها در هر فردی متفاوت است. برای مثال می‌توان به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) اشاره کرد.
زنان مبتلا به این بیماری سطح بالاتری از هورمون‌های خاصی را دارا می‌باشند، لذا در معرض خطر بالاتری برای چاقی می‌باشند.
شیوه زندگی ناسالم
یکی دیگر از عوامل چاقی شیوه زندگی است. سبک زندگی کم‌تحرک و عدم انجام ورزش به مقدار کافی هم منجر به کاهش سوزاندن کالری در بدن و درنتیجه افزایش ذخیره‌ی چربی بدن می‌شود.
این که شما در روز چه غذا‌هایی می‌خورید و آیا ورزش دارید یا نه همه این‌ها به افزایش وزن بستگی دارد.
اگر مقادیر زیادی از کالری دریافتی شما، از غذاهای ناسالم یا غذا‌هایی که حاوی مقادیر زیادی شکر یا چربی می‌باشد، به احتمال زیاد دچار افزایش وزن خواهید شد.
داروها
برخی از داروها مثل کورتون، دارو‌های ضد افسردگی و برخی از دارو‌های ضد تشنج می‌توانند منجر به افزایش وزن شود.
عوامل عاطفی
بسیاری از عوامل خارجی که بر خلق و خو و تندرستی تأثیر می‌گذارند ممکن است در چاقی نقش داشته باشند. افراد معمولاً هنگام تجربه موقعیت‌های استرس‌زا به دنبال مصرف غذاهای پرکالری هستند.
تا حالا شده احساس ناراحتی داشته باشید و ولع شما برای خوردن غذا زیاد باشد؟ اگر پاسختان مثبت است که همین امر یعنی پرخوری احساسی می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
بی خوابی
افرادی که خواب کافی ندارند، نیز در معرض خطر چاقی هستند. افرادی که شب‌ها کمتر از ۵ ساعت می‌خوابند، در مقایسه با افرادی که ۷ الی ۸ ساعت خواب شبانه دارند بیشتر در معرض خطر چاقی هستند.
کالری مایع
افراد می‌توانند کالری‌های زیادی همچون نوشیدن الکل و نوشابه‌های گازدار را بدون احساس سیری بنوشند که این امر به افزایش وزن کمک می‌کنند.
مسائل اجتماعی و اقتصادی
عوامل اجتماعی و اقتصادی نیز با چاقی مرتبط هستند. برای مثال اگر مناطق امنی برای پیاده روی یا ورزش ندارید، اجتناب از چاقی دشوار می‌باشد.
حتی ممکن است روش‌های سالم آشپزی به شما آموزش داده نشده باشد، یا ممکن است به غذاهای سالم‌تر دسترسی نداشته باشید. علاوه بر این، افرادی که با آن‌ها وقت می‌گذرانید ممکن است بر وزن شما تأثیر بگذارند. اگر دوستان یا اقوام چاق داشته باشید، احتمال ابتلا به چاقی در شما بیشتر از حد معمول است.
سن
همانطور که آگاه هستید چاقی ممکن است در هر سنی حتی در کودکان خردسال رخ دهد. از طرفی با افزایش سن، تغییرات هورمونی و سبک زندگی مانند عدم تحرک کافی خطر چاقی را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، با افزایش سن شما، میزان ماهیچه‌های بدن شما کاهش یافته که این امر موجب کاهش متابولیسم می‌شود که همه این‌ها موجب اضافه وزن و چاقی می‌شود.
بارداری
افزایش وزن در دوران بارداری نیز شایع است و متأسفانه برخی از زنان پس از تولد نوزاد به سختی این وزن را می‌توانند کم کنند.
ترک سیگار
ترک سیگار اغلب با افزایش وزن همراه است. این اتفاق زمانی می‌افتد که مردم از غذا برای مقابله با ترک سیگار استفاده می‌کنند.
میکروبیوم
باکتری‌های روده شما تحت تأثیر آنچه می‌خورید می‌شوند و ممکن است به افزایش وزن یا مشکل در کاهش وزن کمک کنند.
تلاش‌های قبلی برای کاهش وزن
وقتی مداوم در حال رژیم گرفتن و ول کردن آن هستید این امر به افزایش بیشتر وزن کمک می‌کند. این پدیده که گاهی اوقات رژیم غذایی یو-یو نیز نامیده می‌شود، می‌تواند متابولیسم شما را آهسته‌تر کند.
عوارض چاقی چیست؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم چاقی، سلامتی فرد را تهدید می‌کند. در ادامه به عوارض‌های چاقی اشاره کرده‌ایم.
عوارض چاقی و دیابت نوع ۲
چاقی بدن شما را در مقابل انسولین مقاوم می‌کند از این رو میزان قند خون بدن افزایش می‌یابد و منجر به دیابت نوع ۲ می‌شود. لازم به ذکر است که حتی چاقی‌های متوسط نیز به صورت چشمگیری منجر به افزایش خطر ابتلا به دیابت می‌شود.
عوارض چاقی و قلب
در افراد چاق به خاطر تجمع ذرات چربی در دیواره‌ی عروق خون‌رسان به عضله قلب، این عروق دچار تنگی می‌شوند و می‌تواند منجر به بروز درد قفسه سینه و یا حتی افزایش احتمال ابتلا به سکته قلبی شود.
عوارض چاقی و فشار خون بالا
در افراد چاق با توجه به میزان حجم بدن، برون ده قلبی افزایش یافته و هم چنین از بافت چربی، هورمون‌هایی ترشح می‌شود که می‌تواند منجر به انقباض عروقی شود که این عوامل می‌تواند منجر به فشار خون بالا شود.
علاوه بر این، چاقی باعث افزایش تعداد ضربان قلب و کاهش ظرفیت عروق برای جابجایی خون می‌شود که تمام این عوامل باعث پرفشاری خون می‌گردد.
عوارض چاقی و مشکلات مفاصل از قبیل آرتروز
به علت افزایش فشار روی مفاصل زانو و لگن در افراد چاق این مفاصل می‌توانند دچار درجاتی از آسیب دیدگی شوند.
گفتنی است که در افراد چاق، تعویض مفصل گزینه مناسبی نمی‌باشد زیرا در این افراد، مفاصل مصنوعی خطر بیشتری برای شل شدن و آسیب رساندن به بافت‌های مجاور دارند.
عوارض چاقی و سرطان
داشتن اضافه وزن موجب بروز برخی از سرطان‌ها شود.
- در زنان چاق خطر بروز سرطان اندومتریوم (لایه داخلی رحم) افزایش می‌یابد.
- خانم‌های چاقی که دچار یائسگی شده‌اند، خطر بالاتری جهت ابتلا به سرطان پستان دارند.
- زنان و مردان چاق خطر بالاتری نسبت به سرطان‌های کولورکتال (روده‌ی بزرگ) دارند.
- مردان چاق خطر بالاتری جهت ابتلا به سرطان پروستات دارند.
عوارض چاقی و اختلال در چربی خون
غذا‌هایی مانند گوشت قرمز یا غذاهای سرخ شده که دارای مقدار زیادی چربی‌های اشباع شده هستند، علاوه بر چاقی می‌توانند موجب بالا رفتن کلسترول بد خون به نام LDL شوند.
همچنین چاقی، منجر به پایین آمدن سطح کلسترول خوب خون به نام HDL و بالا رفتن سطح‌تری گلیسیرید می‌شود.
اختلال در سطح چربی‌های خون در طولانی مدت، باعث تصلب شرائین می‌شود، زیرا چربی‌های اضافه در جدار رگ‌ها رسوب می‌کنند. تصلب شرائین خود باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و سکته‌ی مغزی می‌شود.
چاقی و عوارض روانشناختی چاقی
افسردگی در افراد چاق، شیوع بالاتری دارد. شاید خیلی از شما که دارید این مقاله را می‌خوانید به خاطر چاقی مورد سرزنش دیگران قرار گرفته‌اید. سایر افراد ممکن است تصور کنند که این افراد تنبل بوده و یا اراده‌ی کافی ندارند.
شاید برخی از افراد چاق به دلیل کمبود اعتماد به نفس از موفقیت‌های شغلی کمتری برخوردار باشند و یا حتی روابط مناسبی نیز با جنس مخالف نداشته باشند.
عوارض چاقی و توقف تنفس در خواب
توقف تنفس در خواب، بیشتر در افراد چاقی که زیاد خور و پف می‌کنند، دیده می‌شود. این افراد به علت انسداد مسیر‌های هوایی ریه‌ها، برای مدت کوتاهی دچار توقف تنفس شده و مکرراً در طول شب بیدار می‌شوند. در نتیجه خواب با کیفیتی در شب ندارند.
عوارض چاقی و کبد چرب
در اثر چاقی، چربی بیشتری در ساختار کبد وارد شده که این تجمع چربی، منجر به ایجاد التهاب، تخریب بافت کبد، کبد چرب و نهایتاً به نارسایی کبدی (سیروز) می‌شود.
عوارض چاقی و بیماری کیسه صفرا
تجمع چربی اضافی در بدن موجب تجمع کلسترول بیشتری در بدن آن‌ها می‌شود که این کلسترول اضافی می‌تواند در کیسه صفرا رسوب کند و باعث سنگ کیسه‌ی صفرا شود.
عوارض چاقی و ناباروری در زنان
در زنان، ارتباط چاقی با ناباروری از جمله ناباروری ناشی از عدم تخمک‌گذاری واضح‌تر است. زنانی که شاخص توده بدنی آنان در محدوده ۲۰ تا ۲۴ قرار دارد از نظر وضعیت باروری در بهترین حالت ممکن قرار دارند.
از عوارض چاقی در زنان می‌توان به سقط خود به خودی جنین، دیابت بارداری، پره‌اکلامپسی، مشکلات مرتبط با زایمان و احتمال بیشتر تولد نوزاد با نقایص مادرزادی اشاره کرد.
عوارض چاقی و ناباروری در مردان
با افزایش شاخص توده بدنی تعداد اسپرم‌ها و سرعت حرکت آن‌ها دستخوش تغییر می‌شود علاوه بر این با افزایش BMI، قوای جنسی دچار افت محسوس می‌شود.
عوارض چاقی و سیستم تنفسی
چاقی از دو طریق متابولیسمی و فیزیکی می‌تواند بر روی سیستم تنفسی شما اثر منفی بگذارد. جمع شدن چربی در ناحیه شکمی موجب محدود شدن حرکت دیافراگم و کاهش حجم تنفسی می‌شود.
در افراد مبتلا به چاقی احتمال بروز آسم ۵۰ درصد بیشتر از سایرین است. عارضه وقفه تنفسی در خواب نیز از مشکلات شایع تنفسی است که از هر ۱۵ نفر ۱ نفر به آن مبتلاست و ۵۰ تا ۷۵ درصد افراد مبتلا دچار چاقی مفرط هستند.
عوارض چاقی و عملکرد ذهنی
همانطور که می‌دانید، آلزایمر یکی از بیماری‌هایی است که با رسیدن به دوران سالمندی به‌تدریج خودش را نشان می‌دهد. دو مورد از عوامل خطر مرتبط با آلزایمر چاقی و لاغری است به صورتی‌که خطر ابتلا به آلزایمر در مبتلایان به چاقی ۴۲ درصد و در افراد لاغر اندام ۳۶ درصد بیشتر از سایرین است.
علائم شدید COVID-19
اگر از اضافه وزن بالایی برخوردار باشید، در صورت آلوده شدن به این ویروس، علائم افزایش می‌یابد. افرادی که موارد شدید COVID-19 دارند ممکن است برای تنفس نیاز به درمان و بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه یا حتی کمک فیزیکی داشته باشند.
توصیه‌هایی برای جلوگیری از چاقی در یک نگاه
- مصرف چربی «بد» کمتر و چربی «خوب» بیشتر
- مطالعات جدید نشان داده است که چربی‌های رژیمی سالم، مانند چربی‌های غیراشباع چندگانه، می‌تواند سطح کلسترول را بهبود بخشیده و خطر چاقی را کاهش دهند.
- مصرف غذاهای فرآوری‌شده و شیرین کمتری
- خوردن وعده‌های بیشتری از سبزیجات و میوه‌ها
- خوردن مقدار زیادی فیبر رژیمی
- انجام ورزش‌های هوازی
- تمرین با وزنه
- دوری از تنش و اضطراب دوری کنید
- آهسته غذا بخورید.
و در آخر روی خوردن غذاهای با شاخص گلیسمی پایین تمرکز کنید: شاخص گلیسمی (GI) مقیاسی است که برای اندازه‌گیری سرعت افزایش قند خون توسط یک ماده غذایی خاص استفاده می‌شود. تمرکز بر غذاهای با GI پایین، می‌تواند به ثابت نگه‌داشتن سطح قند خون کمک کند.
بهترین راه برای افراد با شاخص توده بدنی بالا، عمل اسلیو معده می‌باشد.
کلام آخر
چاقی عوارض مختلفی به همراه دارد که اگر کاهش وزن صورت نگیرد، این عوارض خود را نشان می‌دهد. چاقی قابل درمان است. همه درمان‌ها نیازمند تغییر در سبک زندگی، نوع و مقدار رژیم غذایی و فعالیت روزانه هستند.
همانطور که بارها ذکر کردیم بهترین راه برای افراد با BMI بالا عمل اسلیو معده می‌باشد.
در صورت گرفتن مشاوره فرم زیر را پر کنید. همچنین می‌توانید از طریق شماره‌های زیر با ما در ارتباط باشید.
