چاقی نوجوانان شایع‌ترین مشکل بهداشتی میان نوجوانان کشور‌های پیشرفته بین سنین ۱۲ تا ۱۷ سال است. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)، یک نوجوان با BMI در صدک ۹۵ یا بالاتر چاق در نظر گرفته می‌شود. چاقی در نوجوانان به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن، مانند دیابت نوع ۲، را در دراز مدت افزایش داده و موجب تأثیرات نامطلوبی بر رشد و کیفیت زندگی نوجوانان می‌شود.
مداخله به موقع می‌تواند سلامت نوجوانان مبتلا به چاقی را بهبود بخشیده و از ابتلا آن‌ها به بیماری‌های مزمن پیشگیری کند. بنابراین بسیار مهم است که نوجوانان چاق را مورد حمایت قرار دهیم تا بتوانند بیشتر فعال باشند و تغییرات سالمی در برنامه غذایی خود ایجاد کنند.
دلایل اضافه وزن در نوجوانان
چاقی زمانی رخ می‌دهد که حجم زیادی از چربی در بدن جمع شود. اگر فردی مقدار زیادی نسبت به نیازش کالری دریافت کند موجب چاقی وی می‌شود. دیگر دلایل چاقی نوجوانان عبارتند از:
شیوه زندگی ناسالم
یکی از عوامل چاقی شیوه زندگی است. سبک زندگی کم‌تحرک و عدم انجام ورزش به مقدار کافی هم منجر به کاهش سوزاندن کالری در بدن و در نتیجه افزایش ذخیره‌ی چربی بدن می‌شود.
همچنین مصرف زیاد نوشابه و نوشیدنی‌های مضر، تنقلات پرچرب و قند‌دار، اصرار به خوردن بیش از اندازه، استفاده بی رویه از فست فود‌ها، پرخوری و… موجب چاقی در نوجوانان می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که از هر ده نوجوان فقط یک نفر از میوه و سبزیجات در رژیم غذایی خود استفاده می‌کند.
مشکلات اجتماعی-اقتصادی
بی شک می‌توان گفت مشکلات اقتصادی و چاقی رابطه تنگاتنگی دارند. چاقی در خانواده‌هایی که میزان درآمد کمی دارند، چاقی بیشتر دیده می‌شود. شاید پیش خودتان بگویید که دلیلش چیست؟
در این خانواده‌ها توانایی دسترسی به غذا‌های سالم و امکانات ورزشی کمتر می‌باشد. بچه‌ها کمتر امکان رفتن به باشگاه و کار کردن با وسایل ورزشی را دارند؛ بنابراین امکان تحرک آن‌ها نیز کمتر است.
عوامل متابولیک
مصرف انرژی در هر بدنی متفاوت است. سوخت و ساز بدن و هورمون‌ها در هر فردی متفاوت می‌باشد.
داروها
برخی از داروها مثل دارو‌های ضد افسردگی، کورتون، برخی از دارو‌های ضد تشنج و… می‌توانند منجر به افزایش وزن در نوجوانان شود.
بی خوابی
نوجوانانی که خواب کافی ندارند، نیز در معرض خطر چاقی هستند. نوجوانانی که شب‌ها کمتر از ۵ ساعت می‌خوابند، در مقایسه با افرادی که ۷ الی ۸ ساعت خواب شبانه دارند بیشتر در معرض خطر چاقی هستند.
تحقیقات نشان داده است که کم خوابی سبب ایجاد استرس کاذب در بدن می‌شود. در نتیجه میزان هورمون کورتیزول افزایش یافته و باعث انباشته شدن چربی‌ها در بدن می‌شود.
ژنتیک
بر اساس تحقیقات، بین۴۰ تا ۷۷ درصد از تغییرات وزن بدن ناشی از مسائل ژنتیکی می‌باشد. ژن‌ها نه تنها ترکیب بدن فرد را کنترل می‌کنند بلکه با تأثیر بر احساس گرسنگی و سیری می‌توانند میزان اشتها و مصرف غذا را نیز تغییر دهند. به عبارت دیگر چاقی افراد اغلب به دلیل تعامل پیچیده ژن‌ها و عوامل محیطی مانند رژیم غذایی و فعالیت بدنی رخ می‌دهد.
استرس
استرس مزمن خطر اضافه وزن و چاقی را در نوجوانان افزایش می‌دهد. نوجوانان به خاطر استرس در خوردن غذا‌های پرکالری مانند شکلات و بستنی افراط می‌کنند. استرس همچنین خطر کمبود خواب و سوء مصرف مواد را افزایش دهد، که به نوبه خود ممکن است منجر به چاقی شود.
ابتلا به بیماری های زمینه ای
سندرم کوشینگ، سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS و کم کاری تیروئید جزء اختلالات غدد درون ریز می‌باشند که صرف نظر از سایر عوامل می‌توانند باعث اضافه وزن یا چاقی در نوجوانان شوند.
همچنین بیماری‌های ژنتیکی مانند کمبود گیرنده لپتین و دارو‌های خاصی که برای درمان اختلالات خلقی یا بی خوابی استفاده می‌شود نیز در ابتلا نوجوانان به چاقی نقش بسیار مهمی دارند.
مشکلات اضافه وزن در نوجوانان
چاقی و فشار خون بالا در نوجوانان
فشار خون بالا یکی از دلایل اصلی ابتلا به بیماری‌های قلبی شناخته شده‌اند. در نوجوانان چاق به علت تجمع ذرات چربی در دیواره‌ی عروق خون‌رسان به عضله قلب، این عروق دچار تنگی شده و می‌تواند منجر به بروز درد قفسه سینه و یا حتی افزایش احتمال ابتلا به سکته قلبی شود.
چاقی و کلسترول در نوجوانان
کلسترول نیز یکی دیگر از دلایل اصلی ابتلا به بیماری‌های قلبی شناخته شده. مصرف چربی‌های اشباع شده علاوه بر اضافه وزن، موجب بالا رفتن کلسترول بد خون به نام LDL شده و همچنین موجب پایین آمدن سطح کلسترول خوب خون به نام HDL و بالا رفتن سطح‌تری گلیسیرید می‌شود.
چاقی و دیابت نوع ۲ در نوجوانان
یکی دیگر از مشکلات اضافه وزن در نوجوانان بروز دیابت نوع دو است. چاقی بدن را در مقابل انسولین مقاوم کرده و در نتیجه میزان قند خون بدن افزایش می‌یابد و منجر به دیابت نوع ۲ می‌شود.
چاقی و مشکلات مفاصل در نوجوانان
اضافه وزن نوجوانان می‌تواند بر مفاصل زانو و ران‌های آن‌ها تأثیر بگذارد؛ چرا که این مفاصل فشار زیادی را به خاطر وزن زیاد و چاقی تحمل می‌کنند.
چاقی و مشکلات تنفسی در نوجوانان
چاقی می‌تواند نوجوانان را مبتلا به آسم کند. همچنین اضافه وزن در نوجوانان می‌تواند به وقفه تنفسی در خواب (آپنه) منجر شود. لازم به ذکر است که این بیماری باعث اختلال در روند خواب، خروپف و بی خوابی در طول روز نیز می‌شود.
چاقی و مشکلات روانی در نوجوانان
افراد چاق همیشه به خاطر اضافه وزنشان سرزش می‌شوند و همه آن‌ها را آدمی بی اراده و تنبل می‌خوانند. همچنین نوجوانان چاق، اعتماد به نفس کمی دارند و این روی زندگی اجتماعی و احساساتشان تأثیر می‌گذارد.
چاقی و کبد چرب در نوجوانان
در اثر چاقی، چربی بیشتری در ساختار کبد وارد می‌شود که تجمع چربی، منجر به ایجاد التهاب، تخریب بافت کبد، کبد چرب و نهایتاً به نارسایی کبدی (سیروز) می‌شود.
چاقی و سرطان در نوجوانان
افزایش وزن و مصرف ناکافی مواد غذایی سالم و مغذی احتمال ابتلاء به سرطان را افزایش می‌دهد.
اقداماتی برای جلوگیری از اضافه وزن نوجوانان
درمان چاقی به عوامل مختلفی همچون سن، وضعیت کلی سلامت و شدت چاقی نوجوان بستگی دارد. درمان چاقی نوجوانان معمولاً شامل موارد زیر است:
مشاوره با متخصص تغذیه
بسیاری از خانواده‌ها برای کمک به نوجوان خود گیر می‌افتند. از این رو شخصی خارج از خانواده می‌تواند به شما چشم انداز و جهت را نشان دهد و کمک کند تا اهداف را واقع‌بینانه‌تر تعیین کنید. پس مشاوره با یک متخصص تغذیه بسیار مهم است.
متخصص تغذیه بر اساس سن، وزن نهایی و وضعیت سلامتی نوجوان در حال رشد، یک رژیم غذایی مناسب را برنامه‌ریزی می‌کند. این رژیم غذایی شامل مواد مغذی مورد نیاز برای رشد نوجوان و همچنین مواد غذایی است که باید از خوردن آن‌ها اجتناب کرد. متخصص تغذیه با بررسی پیشرفت در کاهش وزن به تدریج تغییراتی را در رژیم غذایی ایجاد می‌کند.
عادات غذایی همه اعضای خانواده را تغییر دهید
فقط بر فرزندتان تمرکز نکنید. سعی کنید که تمامی افراد خانواده از یک رژیم غذایی اصولی پیروی کنید. فرزندان زمانی تشویق به انجام یک کار می‌شوند که آن را در والدین خود ببینند.
الگوی نوجوانان خود باشید
اگر می‌خواهید نوجوانان به سلامتی غذا اهمیت دهند، اول باید خودتان آن عادت‌ها را جلوی چشم آن‌ها مهم بدانید و انجام دهید. برای مثال جلوی آن‌ها ورزش کنید. غذای سالم بخورید و غیره.
خانواده‌هایی که غذای سالم می‌خورند و فعالیت فیزیکی خوبی دارند، فرزندانشان نیز بیشتر از این عادت‌های سالم زندگی تقلید می‌کنند.
فعالیت فیزیکی
نوجوانان هر روز حداقل ۶۰ دقیقه برنامه ورزشی باید انجام دهند. بهتر است که در تمام طول این مدت آن‌ها را همراهی کنید. حتی می‌توانید آن‌ها را در کلاس‌های ورزشی که مورد علاقه آن هاست ثبت نام کنید.
محدود کردن تلویزیون و فضای مجازی
نوجوانان باید زمان استفاده از تلویزیون و فضای مجازی را محدود کنند، زیرا استفاده از تکنولوژی به میزان زیاد موجب کم‌تحرکی در نوجوانان می‌شود و در نتیجه موجب اضافه وزن آن‌ها می‌شود.
مصرف خوراکی‌های سالم و مقوی
نوجوانان معمولاً از مواد غذایی که در منزل نگهداری می‌شود استفاده می‌کنند. از این رو، سعی کنید غذا‌های سالم مانند میوه و سبزی تازه، منابع کم چرب پروتئین مانند ماهی و مرغ، غلات کامل مانند نان سبوس دار و لبنیات کم چرب همیشه در منزل داشته باشید.
و در مقابل، از نگهداری غذا‌های ناسالم مانند چیپس، انواع کیک، بیسکوییت و شکلات و همچنین نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید.
بیشتر آب بنوشید
نوجوانان باید به جای نوشیدنی‌های مضر همچون آب میوه مصنوعی یا نوشابه بیشتر آب بخورند.
به اندازه‌ی کافی بخوابید
نوجوانان را تشویق کنید تا شب‌ها زودتر بخوابند و خواب بهتری داشته باشند. خواب زود هنگام خطر چاقی را کاهش می‌دهد.
علاوه بر آن چاقی خطر ابتلا به برخی دیگر از بیماری‌ها مانند کبد چرب غیر الکلی را نیز در نوجوانان افزایش می‌دهد.
رفتاردرمانی
رفتار درمانی فردی یا گروهی به نوجوانان کمک می‌کند تا درباره احساس خود در مورد چاقی و مشکلات ناشی از آن با یک متخصص بهداشت روان صحبت کنند.
تخلیه احساسات موجب می‌شود تا فرزند نوجوان شما استرس کمتری را تجربه کند، اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده و برای رسیدن به وزن سالم تلاش بیشتری کند.
حذف مصرف غلات تصفیه شده
از مصرف غلات تصفیه شده همچون شیرینی، شکلات، نان و برنج سفید خود داری کنید. حتی والدین می‌توانند این مواد غذایی را از برنامه غذایی فرزند خود حذف کنند و به جای آن‌ها، نوجوان خود را به خوردن غلات سبوس دار مانند جو دوسر، کینوا و برنج قهوه‌ای تشویق کنید.
مصرف میان وعده های سالم
سعی کنید همیشه در یخچال یا بالای میز آشپزخانه میان وعده‌های سالم نگه دارید تا فرزند نوجوان شما بتواند به راحتی به آن‌ها دسترسی پیدا کند. سالاد میوه و سبزیجات تازه، پاپ کورن، و کراکر‌های تهیه شده از غلات جزء میان وعده‌های سالم هستند.
گفتگوی صمیمانه با فرزند
کمک کنید تا فرزندتان، نگرانی‌های اجتماعی-احساسی که باعث مشکلات رفتاری و اختلالات خوردن مانند پرخوری می‌شود را با شما در میان بگذارد. این کار باعث کاهش استرس و پیشگیری از چاقی در فرزند شما می‌شود.
غذا خوردن در رستوران ها را به حداقل برسانید
غذاخوردن در رستوران می‌تواند در حقیقت نوجوان شما را از مسیرتان منحرف سازد، زیرا بیشتر غذا‌هایی که در رستوران‌ها سرو می‌شوند با مقدار زیادی روغن پخته می‌شوند و همچنین غذا‌های فرآوری شده سرو می‌شود. پس بهتر است کمتر به رستوران بروید.
اجتناب از دارو
هیچ دارویی برای کاهش وزن نوجوانان توصیه نمی‌شود. این داروها می‌توانند برای سلامتی آن‌ها خطرات جدی و عوارض جانبی داشته باشند. اگر در مورد دارو یا مکمل‌های فرزند خود کنجکاو هستید، با پزشک او صحبت کنید.
بسیاری از نوجوانان که اضافه وزن بالایی دارند. قرص‌های بدون نسخه را مصرف می‌کنند. گفتنی است که این داروها، در بهترین حالت بی‌تأثیر و در بدترین حالت خطرناک هستند. اگر نوجوانتان آن‌ها را مصرف می‌کند، در مورد خطراتش با او صحبت کنید.
از چربی جلوگیری نکنید
قطع منابع چربی یکی از کار‌هایی است که والدین هنگام رژیم برای نوجوانان انجام می‌دهند. اما این کار درست نیست. از آنجا که بدن نوجوانان در حال توسعه است، آن‌ها به چربی بیشتری نسبت به بزرگسالان احتیاج دارند.
از این رو، خودداری از مصرف چربی می‌تواند بر رشد و توسعه آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. پس چربی‌های حاصل از ماهی، آجیل و روغن‌های گیاهی لازم نیست که به طور کامل از رژیم غذایی حذف شوند ولی باید از این منابع بهینه استفاده کرد.
وعده غذایی را حذف نکنید
سعی کنید تمام وعده‌های غذایی را به صورت منظم استفاده کنید زیرا حذف یک وعده غذایی تنها باعث پرخوری بیشتر شما می‌شود.
عمل جراحی
بهترین راه برای افراد با BMI بالا عمل اسلیو معده می‌باشد. عمل کوچک‌تر کردن معده می‌تواند به نوجوانان چاقی که به هیچ وجه قادر به کاهش وزن نبودند، کمک کند. از برخی از مزایای عمل جراحی می‌توان به کاهش خطرات بیماری قلبی عروقی، بهبود یا فروکش کردن دیابت نوع ۲، برطرف شدن وقفۀ تنفسی یا آپنه در خواب، برطرف شدن بیماری کبد چرب و بهبود کیفیت زندگی اشاره کرد.
و در نهایت
هدف تیم، بررسی چاقی در جوانان و اقداماتی برای پیشگیری از اضافه وزن آن‌ها بوده، امیدواریم که این مطالب برای شما مفید بوده باشد. نوجوانی دوره رشد و نمو سریع می‌باشد و اضافه وزن بیش از حد در این دوران ممکن است سلامت جسمی و روحی یک نوجوان را در سنین بزرگسالی مختل کند.
چاقی نوجوانان با رعایت سبک زندگی سالم، ورزش و تحرک کافی و دوری از استرس به راحتی امکان‌پذیر است. از اینکه تا انتها با ما همراه بودید متشکریم.
در صورت گرفتن مشاوره فرم زیر را پر کنید. همچنین می‌توانید از طریق شماره‌های زیر با ما در ارتباط باشید.
