آناتومی معده

معده یک اندام کیسه مانند است که در قسمت فوقانی دستگاه گوارش بین مری و روده قرار دارد و تعدادی از عملکرد‌های مهم را برای شروع فرآیند گوارش انجام می‌دهد.

معده اندامی است که قابلیت اتساع (گشاد شدن) زیادی دارد. طول آن در حدود ۲۲٫۵ سانتی‌متر و ظرفیت آن در ابتدای تولد ۳۰ میلی لیتر، در ابتدای بلوغ یک لیتر و در سنین بالاتر از بلوغ ۱٫۵ تا دو لیتر است.

در این مطلب قصد داریم همه چیز را درباره آناتومی معده برای شما به اشتراک بگذاریم. پس تا انتها با ما همراه باشید.

آناتومی معده

معده اولین قسمت داخل شکمی دستگاه گوارش است که در ربع فوقانی سمت چپ شکم قرار دارد. معده یک اندام کیسه‌ای شکل عضلانی و بسیار عروقی است و قابل انبساط می‌باشد. معده می‌تواند بسته به ساختار، وضعیت بدن و وضعیت پر بودن اندام هر شخص، شکل‌های مختلفی به خود بگیرد.

معده یکی از وسیع‌ترین قسمت دستگاه گوارش است که نه تنها غذا را هضم می‌کند، بلکه آن را نیز ذخیره می‌کند. لازم به ذکر است که قسمت پایین قفسه سینه تا حدی از معده محافظت می‌کند.

فوندوس معده(Stomach fundus)

یکی از بخش‌های اصلی معده، فوندوس معده نام دارد که در بالاترین قسمت معده قرار دارد و گنبدی شکل و محدب است. این قسمت از معده امکان تجمع گاز‌های تولید شده توسط هضم را فراهم می‌کند.

 تنه معده(Stomach trunk)

یکی از اجزای اصلی معده، تنه معده است که در قسمت بالا، میانی و پایین این عضو قرار دارد. این بخش از آناتومی معده تمامی اندام‌های درونی را شامل می‌شود که از چندین پیچ و خم و خمیدگی تشکیل شده است.

لازم به ذکر است که این قسمت از معده می‌تواند افزایش حجم دهد.

غار معده یا آنتروپیلوریک(Stomach or anthropiloric cave)

غار معده در بین تنه و مجرای پیلوریک آناتومی معده جای دارد و این قسمت دارای غده‌هایی است که غنی از سلول‌های ترشح‌کننده موکوس است.

مجرای پیلوریک(Pyloric duct)

پیلوریک، یک ورودی عضلانی است که در حدفاصل بین معده و روده کوچک قرار دارد. این مجرا حدود ۲٫۵ سانتی‌متر طول دارد و به روده باریک ختم می‌شود.

گفتنی است که این بخش از معده به دوازدهه یا خروج معده نیز شناخته می‌شود. پیلوریک موادغذایی، اسید‌ها و مایعات داخل معده را درون خود نگه می‌دارد و سپس به روده کوچک می‌فرستد و باعث هضم و جذب مواد غذایی می‌شوند.

مایع معده(Gastric fluid)

مایع یا همان شیره معده نوعی مایع اسیدی شناخته می‌شود که رقیق است و به وسیله غدد درون دیوار‌های داخلی معده ترشح می‌شوند. جالب است بدانید که در طول روز ۲ – ۳ مرتبه برای یک انسان بالغ شیره معده تولید می‌شود.

وظایف معده

معده تعدادی از عملکرد‌های مهم را برای شروع فرآیند گوارش انجام می‌دهد.

ذخیره‌سازی غذا

آسیاب کردن و مخلوط کردن غذا با ترشحات معده

تنظیم میزان رسیدن غذا به روده

ترشحات معده با دناتوره کردن اسید غذای مصرف شده و با ترویج هیدرولیز آنزیمی پروتئین‌ها هضم را آغاز می‌کند. علاوه بر نقش مستقیم آن در هضم، ماهیت شدید اسیدی شیره معده باعث کاهش تعداد میکروارگانیسم‌هایی می‌شود که از طریق دهان به بدن حمله می‌کنند و یکی از اجزای شیره به نام فاکتور ذاتی باعث جذب ویتامین B12 می‌شود.

ترشح هورمون گاسترین

هورمون گاسترین یک نوع هورمون پپتیدی است که در غده‌های پیلوری در بخش انتهای آناتومی معده ترشح می‌شوند. مواد پروتئینی موجب تحریک این سلول‌ها شده و در نتیجه منجر به عمل آزاد‌سازی گاسترین در خون می‌شود که به سلول‌های معده ‌می‌روند.

جالب است بدانید که گاسترین از دوازدهه و لوزالمعده نیز ترشح می‌شود.

نقش معده در هضم و جذب غذا

بعد از خوردن غذا، پریستالسیس یک عمل عضلانی غیر‌ارادی است که غذا را از طریق دستگاه گوارش شما هل می‌دهد. غذا به سمت مری حرکت می‌کند. مری آن را از گلو به معده شما می‌برد.

گفتنی است که دروازه ورود به ساختار معده را اسفنکتر تحتانی مری می‌گویند که این عضله حلقه مانند مسیر بین مری و معده را در صورت نیاز باز و بسته می‌کند.

از این رو در طول فرآیند گوارش، اسفنکتر شل شده و اجازه می‌دهد غذا وارد معده شما شود. لازم به ذکر است که این فرآیند برای برخی از انواع غذا‌ها نسبت به سایرین بیشتر طول می‌کشد.

بیماری‌های معده

بیماری‌های مختلفی می‌تواند برای معده به وجود آید که می‌تواند موجب درد، ناراحتی، مشکلات گوارشی و حتی مرگ شود.

رفلاکس معده

رفلاکس معده به مری (GERD) زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت بالایی دستگاه گوارش به درستی کار نکند و موجب شود محتویات معده به لوله عضلانی (مری) که دهان را به معده متصل می‌کند، برگردد.

همانطور که در بالا اشاره کردیم، یک حلقه تخصصی ماهیچه‌ای در انتهای مری به نام اسفنکتر تحتانی مری (LES) قرار دارد که در هضم طبیعی، اسفنکتر تحتانی مری باز می‌شود تا غذا به معده عبور کند و سپس به سرعت بسته می‌شود تا از برگشت به مری جلوگیری کند.

 از علائم GERDمی توان به

اشکال در بلع

سوء هاضمه (دیس پپسی)

تنگی نفس

حالت تهوع

گرفتگی صدا

فرسایش دندان‌ها

سرفه

گلودرد

عفونت گوش

خس خس سینه

افزایش خطر ابتلا به GERD

عواملی که خطر ابتلا به GERD را افزایش می‌دهند عبارتند از:

پرخوری و مصرف غذا‌های تند و چرب

سال‌خورده

نوشیدنی‌های کافئین‌دار، گازدار و الکل

بارداری

استفاده از برخی دارو‌ها مانند کدئین، نیفدیپین، سالبوتامول، پرازوسین، ایبوپروفن، نمک‌های آهن و آلندرونات

چاقی

خوردن گوجه‌فرنگی، شکلات، آب پرتقال، نعناع فلفلی و پیاز

سیگار کشیدن

شرایط پزشکی همچون اضطراب، افسردگی، بیماری زخم معده و سندرم روده تحریک‌پذیر

زخم معده

زخم معده یکی دیگر از بیماری‌های معده است. این بیماری زخمی است که در پوشش معده ایجاد می‌شوند. زخم معده زمانی اتفاق می‌افتد که به لایه‌ای که از پوشش معده در برابر اسید‌های موجود در معده محافظت می‌کند آسیب وارد شود.

لازم به ذکر است که این زخم می‌تواند در قسمتی از روده درست فراتر از معده ایجاد شود که به آن زخم اثنی‌عشر می‌گویند. زخم معده و زخم اثنی‌عشر علائم یکسانی دارند و درمان هر دو یکسان است.

علائم زخم معده

شایع‌ترین علامت زخم معده عبارتند از: درد، سوزش یا گاز گرفتن در مرکز شکم. لازم به ذکر است که برخی افراد هیچ دردی را حس نمی‌کنند اما با علائمی همچون سوء هاضمه، سوزش سر دل و رفلکس اسید، احساس بیماری را تجربه کنند.

دلیل بروز زخم معده

همانطور که در بالا اشاره کردیم زخم معده زمانی اتفاق می‌افتد که به لایه‌ای که از پوشش معده در برابر اسید‌های موجود در معده محافظت می‌کند آسیب وارد شود. هر فردی می‌تواند دچار زخم معده شود اما در افراد بالای ۶۰ سال شایع‌تر است. همچنین جالب است بدانید که مردان بیشتر از زنان تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند.

از دلایل بروز زخم معده می‌توان به

عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری

مصرف دارو‌های ضدالتهابی همچون ایبوپروفن یا آسپرین برای مدت طولانی یا در دوز‌های بالا

نحوه درمان زخم معده

در ابتدا بهتر است بدانید درمان بستگی به علت ایجاد زخم دارد. برای اکثر افراد دارویی به‌نام مهارکننده پمپ پروتون (PPI) برای کاهش میزان اسید در معده آن‌ها تجویز می‌شود. هم‌چنین اگر زخم شما ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد، به آنتی بیوتیک نیاز خواهید داشت.  خبر بد این‌که زخم معده می‌تواند پس از درمان عود کند، اگرچه اگر علت زمینه‌ای برطرف شود، احتمال کمتری وجود دارد که این اتفاق بیفتد.

التهاب معده یا گاستریت

گاستریت زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش داخلی معده متورم می‌شود. ورم معده می‌تواند باعث درد در قسمت بالای شکم شود. لازم به ذکر است که ورم معده معمولاً بدون هیچ مشکلی برطرف می‌شود. اما اگر به درستی درمان نشود، می‌تواند طولانی‌مدت طول بکشد یا ممکن است منجر به زخم معده یا کم‌خونی شود.

گاستروپارزی (تخلیه معده تأخیری)

گاستروپارزی به عنوان تأخیر در تخلیه معده نیز شناخته می‌شود. این بیماری یک اختلال حرکتی است که در آن معده غذا را به سرعتی که باید تخلیه نمی‌کند. به طور طبیعی، ۹۰ درصد معده باید در عرض چهار ساعت پس از صرف غذا خالی باشد.

ماندن غذا در معده در طولانی مدت منجر به درد معده، حالت تهوع و. . می‌شود.

التهاب، انسداد، نوروپاتی (مشکلات عصبی) به دلیل دیابت و جراحی‌های گذشته می‌تواند دلیل تأخیر در تخلیه معده شود.

سرطان معده

سرطان معده سرطانی است که منشأ آن معده است که طبق گزارشی این بیماری بیشتر افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ، از برخی علائم سرطان معده در مراحل پیشرفته می‌توان به کاهش وزن غیرقابل توضیح، استفراغ، خون در مدفوع، یرقان یا مشکل در بلع اشاره کرد.

سندرم زولینگر الیسون

سندرم زولینگر-الیسون (ZES) با ایجاد تومور یا تومور‌هایی مشخص می‌شود که سطوح بیش از حد گاسترین ترشح می‌کنند، هورمونی که تولید اسید توسط معده را تحریک می‌کند. لازم به ذکر است که تومور‌ها در پانکراس یا ناحیه فوقانی روده کوچک (اثنی‌عشر) ایجاد می‌شوند و دارای پتانسیل بدخیم هستند.

افراد مبتلا به ZES به دلیل تولید بیش از حد اسید ممکن است به زخم معده، اثنی‌عشر و یا سایر نواحی دستگاه گوارش مبتلا شوند.

از علائم ZES می‌توان به درد خفیف تا شدید شکمی، اسهال، افزایش مقدار چربی در مدفوع و سایر ناهنجاری‌ها اشاره کرد. لازم به ذکر است که در تقریباً ۲۵ درصد از بیماران، ZES همراه با یک سندرم ژنتیکی به نام نئوپلازی غدد درون ریز متعدد نوع ۱ (MEN-1) رخ می‌دهد.

واریس معده

واریس مری یا معده به وضعیت غیر طبیعی و بزرگ شده رگ‌ها در لوله‌ای که گلو و معده (مری) را به هم وصل می‌کند، گفته می‌شود. خونریزی از علائم این بیماری می‌باشد.

این بیماری با آندوسکوپی فوقانی تشخیص داده می‌شود و درمان آن عمدتاً با باندینگ آندوسکوپی و اکتروتاید IV است.

زمان مراجعه به پزشک

زمانی که هر یک از این علائم را داشتید باید در اسرع وقت به پزشک متخصص داخلی و گوارش مراجعه نمایید تا با تشخیص به موقع روند درمانی مورد نیاز برای رفع آن عارضه آغاز شود و در نهایت جلوی رشد بیماری گرفته شود.

آزمایش‌های معده

تست تشخیصی روشی است که برای تأیید یا رد شرایط مشکوک استفاده می‌شود. البته گاهی اوقات پزشک برای تشخیص بیماری از شما بخواهد که بیش از یک آزمایش تشخیصی انجام دهید.

این تست‌ها می‌توانند تهاجمی و غیرتهاجمی باشند. درست است که ناخوشایند به نظر می‌رسد اما همه این تست‌های تشخیصی برای شناسایی و درمان شرایط بسیار مهم هستند.

در طول تست شما توسط آرام بخش‌ها و بی حس‌کننده‌ها هیچ گونه دردی احساس نمی‌کنید. این تست‌ها به پنج دسته تنفس، مدفوع، تصویربرداری، آندوسکوپی و مانومتری تقسیم می‌شوند.

تست کالپروتکتین(Calprotectin test)

در این آزمایش، نمونه مدفوع فرد گرفته می‌شود تا سطوح کالپروتکتین را بررسی کنند. گفتنی است کالپروتکتین پروتئینی است که در گلبول‌های سفید خون یافت می‌شود که دارای خواص ضد باکتریایی قوی است و برای پاسخ ایمنی بدن ما نقش اساسی دارد.

التهاب در روده موجب آزاد شدن کالپروتکتین از گلبول‌های سفید فعال شده، می‌شود. سطح این پروتئین می‌تواند بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو را تشخیص دهد. لازم به ذکر است که شاید لازم باشد که بیماران چندین نمونه مدفوع را طی چند روز ارائه دهند.

تست‌های تنفسی

اگر پزشک شما مشکوک به عفونت هلیکوباکتر پیلوری شود، ممکن است شما را برای آزمایش تنفس بفرستد. هلیکوباکتر پیلوری یک باکتری که معده را آلوده می‌کند و باعث ایجاد زخم می‌شود.

قبل از این آزمایش بیمار نباید غذایی بخورد. این آزمایش حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. در طول آزمایش، بیمار یک کپسول کوچک با ماده‌ای به نام C13-urea داخل آن می‌گیرد. از این رو اگر هلیکوباکتر پیلوری در معده وجود داشته باشد، به این ماده واکنش نشان می‌دهد و گاز‌های قابل تشخیص در تنفس تولید می‌کند.

تست تنفس هیدروژن و متان (Hydrogen respiration test)

آزمایش تنفس هیدروژنی برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز و رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده کوچک (SIBO) مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای انجام این آزمایش بیمار باید ۱۴ ساعت ناشتا باشد.

در طی این دو آزمایش به افراد نوشیدنی با محتوای لاکتوز بالا داده می‌شود و از آن‌ها خواسته می‌شود در فواصل زمانی حدود ۲ ساعت در دستگاه تنفس کنند. مقادیر بالای هیدروژن می‌تواند نشان‌دهنده قند‌های هضم نشده و در نتیجه عدم تحمل لاکتوز باشد.

در آزمایش تنفس SIBO، نیز بیماران تحت همین فرآیند قرار می‌گیرند، اما در این آزمایش، پزشک سطح متان را نیز اندازه‌گیری می‌کند. سطوح بالای هر دو گاز نشانه این است که باکتری وارد روده کوچک شده و خیلی زود شروع به تجزیه فیبر کرده است.

آزمایشات مدفوع

یکی از راه‌های بررسی سلامت دستگاه گوارش، بررسی مواد زائدی است که تولید می‌کند، یا به عبارت دیگر، تجزیه و تحلیل مدفوع شما است.

آزمایش خون مخفی

خون مخفی به این معنی است که با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود. در این آزمایش، بیماران نمونه مدفوع را برای تجزیه و تحلیل ارائه می‌دهند تا ببینند آیا خون وجود دارد یا خیر؟

تست PH

با استفاده از لوله‌ای که از داخل بینی به داخل مری وارد می‌شود سطوح اسید مری را می‌توان زیر نظر گرفت. این کار به تشخیص یا تغییر درمان برای GERD کمک می‌کند.

آندوسکوپی(endoscopy)

در این روش، آندوسکوپ از طریق دهان وارد فرد بیمار می‌شود تا بیماری مربوطه مشخص شود.

سی تی اسکن

در دستگاه CT اسکن از پرتوی X و یک کامپیوتر برای تولید تصاویر معده و ناحیه شکم استفاده می‌شود.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی

یک اسکنر با استفاده از میدان مغناطیسی، تصاویری ازمعده و ناحیه شکم با تفکیک‌پذیری یا رزولوشن بالا تهیه می‌کند.

بلع باریم

بعد از بلع باریم، رادیوگرافی‌های مری و معده تهیه می‌شوند. گاهی اوقات این کار برای تشخیص زخم‌ها یا مشکلات دیگر انجام می‌شود.

روش‌های درمانی معده

در این بخش از مقاله قصد داریم تا روش‌های درمانی معده را برای شما بازگو کنیم. البته لازم به ذکر است که هر یک از این روش‌های درمانی برای هر نوع بیماری متفاوت است.

 دارو درمانی

برخی از علائم بیماری‌های معده ممکن است جزئی و کوتاه مدت باشند که به راحتی با دارو درمان شوند. به عنوان مثال، سوء‌هاضمه و رفلاکس اسید را می‌توان با آنتی اسید‌ها یا دارو‌هایی مانند: امپرازول و رانیتیدین درمان کرد.

از دارو‌های شایع مورد استفاده در درمان بیماری‌های معده می‌توان به هیدروکسید آلومینیوم، بالسالازید (کلازید)، فاموتیدین برای کاهش اسید معده، بیزاکودیل، سایمتیدین برای کاهش اسید معده (تاگامت)، پماد گلیسریل‌تری نیترات رکتوم و. . اشاره کرد.

ورزش

بر طبق شواهدی، ورزش می‌تواند اثرات مثبتی در بیماری‌های معده همچون سرطان معده و پانکراس، بیماری ریفلاکس معده به مری، بیماری زخم معده ایجاد کند.

جراحی

جراحی‌های مربوط به معده همچون تومور‌ها یا التهاب، بیماری ریفلاکس معده و غیره به منظور درمان و ریشه کن شدن بیماری انجام می‌شود که پزشک بسته به وضعیت سلامتی فرد بیمار، جراحی را به صورت یک روش باز یا کم تهاجمی انجام دهد.

لاپاراسکوپی (laparoscopy)

لاپاراسکوپی یک روش کم تهاجمی است که به پزشک شما اجازه می‌دهد تا با برش‌های کوچک‌تر و یک دوربین کوچک عمل کند.

جراحی چاقی

پزشک با کمک این جراحی معده را کوچک‌تر می‌کند تا به کاهش وزن بیمار کمک کند.

درمان خانگی و سنتی برای بیماری‌های معده

آب خوردن

بدن برای هضم و جذب مواد مغذی از غذا‌ها و نوشیدنی‌ها به آب نیاز دارد. لازم به ذکر است که کم آبی هضم غذا را دشوار‌تر می‌کند و ممکن است ناراحتی معده را در فرد افزایش دهد.

نعناع

نعناع یک درمان سنتی برای سوء هاضمه، گاز و اسهال است. از مزایای مصرف نعناع می‌توان به شیرین کردن نفس، جلوگیری از استفراغ و اسهال، کاهش اسپاسم عضلانی در روده و تسکین درد اشاره کرد.

صحیح خوابیدن

وقتی بدن در حالت افقی قرار دارد، اسید موجود در معده بیشتر به سمت عقب حرکت کرده و به سمت بالا حرکت می‌کند که منجر به سوزش سر دل می‌شود.

افراد مبتلا به ناراحتی معده پس از صرف غذا حداقل برای چند ساعت از دراز کشیدن یا خوابیدن خودداری کنند تا این مشکل برطرف شود. اگر نیاز به دراز کشیدن دارید باید سر، گردن و بالای سینه خود را با زاویه ۳۰ درجه با بالش نگه دارید.

زنجبیل

زنجبیل می‌تواند برای ناراحتی معده و سوء هاضمه مفید باشد. زنجبیل سرشار از جینجرول و شوگاول است که می‌تواند به تسریع انقباضات معده کمک کند.

حمام آب گرم یا استفاده از کیسه گرما

حمام آب گرم ممکن است به کاهش علائم ناراحتی معده کمک کند زیرا گرما، عضلات منقبض را شل کند و سوء هاضمه را کاهش دهد، همچنین استفاده از کیسه یا پد گرم شده روی معده به مدت ۲۰ دقیقه یا تا زمانی که خنک شود می‌تواند مفید باشد.

و در نهایت

هدف تیم بررسی آناتومی معده بوده، امیدواریم که این مطالب برای شما مفید بوده باشد. برای داشتن معده سالم و دوری از بیماری‌های معده بهتر است از بهترین دکتر متخصص در این حوزه درمانی کمک بگیرید.

از اینکه تا پایان این مطلب با ما همراه بودید از شما سپاسگزاریم.