ژنتیک و چاقی

چاقی مواقعی پیش می‌آید که فرد، کالری بیشتر از آنچه بدن می‌سوزاند دریافت می‌کند. چاقی یک مشکل جدی است که سلامت فرد را به خطر می‌اندازد و مرگ و میر را افزایش می‌دهد. چاقی موجب بیماری‌هایی از جمله دیابت، بیماری قلبی، سکته مغزی و برخی از انواع سرطان‌ها می‌شود. در این مقاله قصد داریم چاقی و ژنتیک را مورد بررسی قرار دهیم که ببینیم آیا این دو با هم در ارتباط هستند یا خیر؟ و در نهایت راه درمان آن را برای شما بازگو کنیم. لازم به ذکر است که بهترین راه برای افراد با BMI بالا عمل اسلیو معده می‌باشد.

آیا چاقی و اضافه وزن با ژنتیک فرد مرتبط است؟

مطمئناً خیلی از شما که دارای اضافه وزن هستید این سؤال همیشگی ذهنتان است که چرا بعضی از افراد هر چه می‌خورند چاق نمی‌شوند اما من به راحتی وزن اضافه می‌کنم؟ اکنون سؤال این است که آیا چاقی با ژنتیک مرتبط است؟

بر اساس تحقیقات علمی این اثبات شده است که عامل ژنتیک و وراثت در چاقی و اضافه وزن افراد نقش دارد.

جالب است بدانید که، ژن‌های متعددی که بر فنوتیپ و چاقی تأثیر می‌گذارند با پیشرفت‌های علم ژنتیک شناسایی شده است. بر اساس مطالعات در حال حاضر حدود ۲۵۰ ژن با چاقی مرتبط هستند.

چاقی به عنوان یک بیماری چند عاملی شناخته می‌شود که ارتباط تنگاتنگی با ژنتیک و عوامل محیطی دارد. این اپیدمی تمامی افراد جامعه را تحت تأثیر قرار داده است.

یکی از ژن‌هایی که بالاترین خطر فنوتیپ چاقی را دارد ژن FTO در کروموزوم ۱۶ است. گفتنی است که ایجاد جهش یا تغییرات در این ژن می‌تواند باعث چاقی و اضافه وزن در افراد شود.

آیا ژنتیک به تنهایی می‌تواند باعث چاقی شود؟

همانطور که خودتان هم می‌دانید همچین چیزی غیر ممکن است. چاقی یک بیماری بسیار پیچیده است و عوامل زیادی می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد. البته می‌توان گفت عوامل محیطی و تعاملات پیچیده ژن‌ها با محیط که بر بیان ژن‌ها تأثیر می‌گذارند نقش بسیار مهمی در افراد جامعه دارد.

به گفته‌ی دیگر، اپی ژنتیک می‌تواند تحت تأثیر محیط، بدون تغییر در توالی نوکلئوتید‌ها ژن‌های خاصی را در بافت‌ها روشن یا خاموش کند.

به گفته‌ی متخصصان ژنتیک، تغییرات اپی ژنتیکی در دوره‌های حیاتی زندگی به ویژه در طول رشد جنین رخ می‌دهد. عوامل مؤثر بر این تغییرات شامل:

• محیط داخل رحمی نقش مهمی در رشد دارد. تغذیه بیش از حد مادر و سوء تغذیه منجر به تغییرات اپی ژنتیکی می‌شود که می‌تواند بر جنین تأثیر بگذارد و در نتیجه چرخه چاقی و سندرم متابولیک را گسترش می‌دهد.
• قرار گرفتن مادر در معرض سموم مختلف نیز می‌تواند باعث دیابت بارداری و در نتیجه سندرم متابولیک جنین شود.
• سیگار کشیدن هم می‌تواند باعث تغییرات اپی ژنتیکی شود.
• دیابت، سن کم مادر، وزن کم قبل از بارداری با اختلالات متابولیک جنین در ارتباط است.

همچنین اختلالات تغذیه‌ای پس از زایمان و تغذیه در اوایل دوران کودکی با چاقی دوران کودکی و ناهنجاری‌های متابولیک در اوایل بزرگسالی مرتبط است.

چگونه تأثیر ژن چاقی را خنثی کنیم؟

اگر والدین شما دچار اضافه وزن هستند شاید با خود فکر کنید که شما هم همین مشکل را خواهید داشت. درست است چنین چیزی غیرممکن نیست چون حدود ۱۰۰ نوع ژن وجود دارد که با چاقی در ارتباط هستند.

اما برخی از این ژن‌ها که با نام ژن‌های چاقی شناخته می‌شوند بسته به عادات و محیط می‌توانند تغییر کنند. شما می‌توانید با این راه کار‌ها DNA چاقی را خاموش کنید.

گزارش غذا خوردن خود را بنویسید

در هر وعده میزان خوراک خود را یادداشت کنید. این امر موجب می‌شود هر آنچه را که می‌خورید بهتر کنترل کنید و در نتیجه متوجه کاهش وزن سریع خود خواهید شد. در کل، دانستن روال خوردنتان به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید که چه تغییراتی برایتان مناسب است.

محدود کردن غذا‌های پر چرب

غذا‌هایی با چربی بالا یا کالری بالا همچون کوکی‌ها، آب نبات، بستنی، چیپس سیب زمینی، و سیب زمینی سرخ کرده که معمولاً مورد علاقه شما هستند را علامت بزنید و به تدریج مصرف آن‌ها را کاهش دهید.

برای این کار شما می‌توانید هر هفته یکی از این غذا‌ها را از لیست خود حذف کنید برای مثال اگر ۶ تا از موارد بالا را در هفته مصرف می‌کردید، سعی کنید آن‌ها را به ۵ تا کاهش دهید.

شما می‌توانید مواد غذایی مفیدی همچون هویج، کلم بروکلی، پرتقال و دیگر میوه‌ها و سبزیجات تازه به لیست غذایی خود اضافه کنید.

برای خبرنامه الکترونیکی ثبت نام کنید

بر اساس یک مطالعات این را دریافت کرده‌اند، کسانی که هر هفته ایمیل در مورد رژیم غذایی و تندرستی به مدت ۱۶ هفته دریافت می‌کردند. انگیزه بیشتری برای فعالیت و مصرف غذای سالم داشته‌اند.

پنج دقیقه بیشتر راه بروید

پژوهشگران دریافتند سبک زندگی که در آن فعالیت فیزیکی بالا باشد روی ژن‌های FTO تأثیر می‌گذارد. افزایش فعالیت‌های روزانه می‌تواند به کاهش سریع وزن کمک کند. در نهایت هدف شما باید حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز باشد.

برای مسافت‌های کوتاه از ماشین استفاده نکنید و سعی کنید این راه‌ها را پیاده طی کنید تا کالری بیشتری بسوزانید.

ورزش قدرتی را اضافه کنید

شما حتی می‌توانید این ورزش همچون تمرینات پایه کاهش وزن مانند اسکات و دراز نشست را در خانه انجام دهید. یک قاعده برای پیروی این است که هر تمرین باید ماهیچه‌های شما را بین ۶۰ تا ۹۰ ثانیه خسته کند.

شما می‌توانید یک بند یا لوله‌های مقاومتی را برای سوخت و ساز بیشتر، برای حرکت‌های پایه به ورزش اضافه کنید. هر شنا روی زانو، اسکوات، کرانچ، لانچ و chair dips را ۱۰ بار تکرار کنید. سپس به تدریج تعداد تکرار‌های مورد نیاز برای عضلات خود را افزایش دهید تا کاملاً احساس خستگی کنید.

از پله‌ها بالا بروید

سعی کنید در روز ۲ تا ۳ دقیقه از پله‌ها بالا بروید. حتی می‌توانید با چند پله در روز آغاز کنید و رفته رفته تعداد پله‌ها را به میزان فعالیت خود اضافه کنید.

میوه بخورید؛ نوشیدنی نخورید

بهتر است به جای آب میوه، خود میوه را مصرف کنید. این کار موجب می‌شود فیبر کافی دریافت کنید در نتیجه به مدت طولانی سیر خواهید ماند.

نوشیدن قهوه

مصرف قهوه بدون شکر با تسریع در متابولیسم در حالی که اشتها را کاهش می‌دهد، می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. قهوه را بخشی از رژیم منظم خود قرار دهید اما بیش از ۲-۳ فنجان در روز ننوشید.

لازم به ذکر است، قهوه محرکی است که می‌تواند بر روی خواب تأثیر منفی بگذارد. حتی در صورت مصرف زیاد، منجر به اختلال در خواب می‌شود.

کمبود خواب نیز می‌تواند زمینه را برای میان وعده‌های غیر ضروری، ولع مصرف قند و سایر اثرات مخرب سلامتی که باعث افزایش وزن می‌شوند، هموار کند.

با خوابیدن افزایش وزن را قطع کنید

همانطور که در بالا اشاره کردیم، کمبود خواب نیز می‌تواند زمینه را برای میان وعده‌های غیر ضروری، ولع مصرف قند و سایر اثرات مخرب سلامتی که باعث افزایش وزن می‌شوند، هموار کند.

خواب کافی به مدت ۸ ساعت در شبانه روز می‌تواند در کاهش وزن مؤثر باشد.

پروتئین مصرف کنید.

در پژوهشی مشخص شد افرادی که دارای ژن FTO که مرتبط با چاقی هستند با مصرف ۲۵ درصد پروتئین موجب می‌شود اشتهایشان کاهش پیدا کند و کمتر هوس غذای ناسالم کنند.

پس حتماً در تمام وعده‌ها و میان وعده‌های خود پروتئین مانند تخم مرغ، میگو، گوشت بوقلمون، بادام زمینی اضافه کنید. این امر موجب می‌شود بدن به بهترین شکل از آن برای عملکرد و بازسازی بعد از ورزش استفاده کند.

صبح‌ها زود صبحانه بخورید

براساس تحقیقات، افرادی که دارای اضافه وزن با مقدار مشخصی ژن PLIN1 هستند بهتر است که وعده‌ها خود را زود و به طور منظم میل کنند این کار موجب کاهش وزنشان می‌شود.

خیلی از افراد وعده صبحانه خود را حذف می‌کنند و یکباره به سراغ ناهار ‌می‌روند که این امر موجب پرخوری می‌شود. مصرف صبحانه به جلوگیری از پرخوری و تنظیم سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.

برنامه غذایی متعادل داشته باشید

داشتن یک برنامه غذایی متعادل می‌تواند خطر ژن‌های چاقی همچون MC4R را از بین ببرد. ژن نام برده شده باعث بالا رفتن احتمال چاقی و دیابت نوع ۲ در افراد می‌شوند.

برنامه غذایی شما باید سرشار از روغن زیتون، ماهی، گوشت مرغ، میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و آجیل‌ها باشد. فیبر و آنتی اکسیدان موجود در این مواد غذایی، با چاقی مقابله می‌کند و سوخت و ساز گلوکز را افزایش می‌دهد.

چای سبز بنوشید

نوشیدن چای سبز می‌تواند سبب تقویت فعالیت چندین ژن مرتبط با چاقی همچون GLUT4 شود. که سوخت و ساز را تنظیم می‌کنند، مانند ژنی که با نام GLUT4 می‌شناسیم.

تا جایی که امکان دارد آنتی بیوتیک مصرف نکنید

لازم به ذکر است که باکتری‌های مفید روده علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود وضعیت گوارش، سلامت مغز و حفظ سلامت کلی بدن، در کنترل چاقی نیز نقش دارد. قابل ذکر است که این باکتری‌ها با کمک فیبر موجود در غذا‌ها و تشکیل اسید‌های چرب با زنجیره کوتاه این کار را انجام می‌دهند.

اما متأسفانه با خوردن آنتی بیوتیک باکتری‌های مفید روده از بین ‌می‌روند و یا توانایی آن‌ها برای ساختن اسید‌های چرب با زنجیره کوتاه کاهش می‌یابد. در نتیجه قادر نیستند ژن‌های چاقی را تحت کنترل خود داشته باشند.

چربی‌های اشباع و قند را کنار بگذارید

لازم است بدانید که غذا‌های چرب و قند‌ها ژن‌های ذخیره‌سازی چربی را در بدن ما روشن می‌کنند. مواد غذایی حاوی چربی‌های مضر حتی اگر کمترین میزان کالری را هم دریافت کنید، منجر به افزایش وزن می‌شوند.

غذا‌های کنسرو شده را فراموش کنید

بهتر است بدانید که تمام غذا‌های کنسروی ترکیبی به نام بیسفنول A دارند که این ماده برای تهیه پلاستیک نرم، ظروف پلاستیکی و لایه داخلی قوطی کنسرو استفاده می‌شود. متأسفانه این ترکیب بر روی ژن‌های چاقی تأثیر می‌گذارد.

پس توصیه می‌شود که غذا‌های کنسروی را کنار بگذارید و یا حداقل آن‌هایی را انتخاب کنید که بدون عبارت BPA هستند.

اهمیت تست ژنتیکی در درمان چاقی چیست؟

یکی از راه برای درمان چاقی، انجام آزمایش‌های خاص بر روی DNAهر فرد می‌باشد. با این آزمایش فرد متوجه خواهد شد که چاقی وی تا چه اندازه زمینه ژنتیکی دارد. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا فرد حامل ژن‌های خاصی است که وی را مستعد اضافه وزن و چاقی می‌کند یا خیر.

همچنین کمک می‌کند که شما با چه نوع رژیم غذایی و کدام گروه از ورزش می‌توانید بر مشکلات چاقی یا اضافه وزن غلبه کنید؟

در صورتی که چاقی، ریشه ژنتیکی داشته باشد پزشک با پی بردن به اینکه کدام یک از ژن‌های فرد درگیر می‌باشد، می‌تواند بهترین روش درمان را انتخاب نماید.

جراحی چاقی

عمل اسلیو یکی از راه‌های کم کردن وزن بدن با روش جراحی معده می‌باشد که با هدف کاهش حجم معده در افرادی که درگیر چاقی و اضافه وزن بالایی هستند انجام می‌گیرد. این جراحی تحت عنوان گاسترکتومی اسلیو لاپاراسکوپی معرفی می‌شود. با عمل اسلیو حدود ۸۰ درصد از معده برداشته می‌شود و تنها قسمتی لوله مانند از آن که هم‌شکل و هم‌اندازه یک موز است باقی می‌ماند.

با کوچک شدن معده، اشتهای فرد کاهش می‌یابد و در نتیجه فرد می‌تواند وزن اضافه خود را کاهش دهد.

سخن پایانی

هدف تیم بررسی ارتباط چاقی با ژنتیک بوده، امیدواریم که این مطالب برای شما مفید بوده باشد. پزشک با کمک سابقه پزشکی شما و خانواده‌تان می‌تواند از بیماری‌های ارثی که ممکن است گریبان گیر شما شود جلوگیری کند. سابقه سلامت خانواده نشان‌دهنده اثرات ژنتیک و محیط مشترک در میان بستگان نزدیک است. خانواده‌ها نمی‌توانند ژن‌های خود را تغییر دهند، اما می‌توانند محیط خانواده را تغییر دهند تا عادت‌های غذایی سالم و فعالیت بدنی را تقویت کنند. این تغییرات می‌تواند سلامت اعضای خانواده و سابقه سلامت خانواده نسل بعدی را بهبود بخشد. از اینکه تا انتها با ما همراه بودید متشکریم.

در صورت گرفتن مشاوره فرم زیر را پر کنید. همچنین می‌توانید از طریق شماره‌های زیر با ما در ارتباط باشید.