رفلاکس معده دومین بیماری گوارشی شایع است. این بیماری در میان مردم به نام ترش کردن معده شناخته می‌شود. رفلاکس معده زمانی اتفاق می‌افتد که محتویات معده (شیره معده حاوی اسید) به مری باز می‌گردد. از علائم رفلاکس معده می‌توان به دردی که از شکم به قفسه سینه وارد می‌شود، مزه تلخی که از گلو به دهان برمی‌گردد، سوزش سر دل و تلخی گلو یا سرفه اشاره کرد که بیشتر ما به نوعی آن را تجربه کرده‌ایم.
از بهترین راه‌ها برای تشخیص رفلاکس معده می‌توان به معاینه پزشک، انجام آندوسکوپی فوقانی، بیوپسی از مری، مانومتری مری، عکسبرداری از قسمت فوقانی دستگاه گوارش و انجام آزمایش پروب اسید اشاره کرد.
متأسفانه امروزه بسیاری از افراد دچار رفلاکس معده هستند. از این رو، در این مقاله قصد داریم تا اطلاعاتی در مورد رفلاکس معده و درمان آن برای شما بازگو کنیم پس برای اطلاعات بیشتر تا انتها با ما همراه باشید.
رفلاکس معده چیست؟
رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که اسید و سایر محتویات درون معده از دریچه پایینی مری به مری باز می‌گردند. دریچه پایین مری دریچه‌ای عضلانی به‌شکل حلقه است که کاردیا نام دارد و در انتهای مری و ابتدای معده قرار دارد.
این دریچه از سمت مری به معده یک طرفه است. یه این منظور که غذا اجازه ورود از مری به معده را دارد، اما برعکس آن غیر ممکن است. بنابراین این امر موجب جلوگیری از ورود اسید معده به مری و آسیب به آن می‌شود.
گاهی به دلایل مختلفی همچون ضعیفی و آسیب دیدگی این دریچه عملکرد آن مختل می‌شود. در نتیجه اسید معده به مری وارد شده و باعث آسیب زدن به مری می‌گردد. نام این بیماری رفلاکس معده است.
پزشکان بر این باورند که اگر علائم رفلاکس معده بیش از دو‌بار در هفته اتفاق بیفتد، به احتمال زیاد فرد به این بیماری مبتلاست.
دلایل بروز رفلاکس معده
ابتلا به رفلاکس معده می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
نقش اضطراب در رفلاکس اسید معده
اضطراب ممکن است برخی از علائم رفلاکس معده را بدتر کند. اگر فکر می‌کنید که اضطراب علائم شما را بدتر می‌کند، در مورد راهکار‌های تسکین آن با پزشک فوق تخصص گوارش صحبت کنید.
برخی از این راهکار‌ها عبارتند از:
- روش‌های تمدد اعصاب مانند مراقبه یا تمرینات تنفسی عمیق انجام دهید.
- محدود کردن ارتباطات خود با افراد و مکان‌هایی که موجب استرس شما می‌شود.
- مدیریت عادت خواب، ورزش روزمره یا سایر رفتار‌های زندگی خود
- و …
البته ناگفته نماند که اگر پزشک مشکوک به وجود اختلال اضطراب در بیمار باشد، ممکن است بیمار را برای تشخیص و درمان به یک متخصص بهداشت روان ارجاع دهد. درمان اختلال اضطرابی می‌تواند شامل دارو، گفتار درمانی یا ترکیبی از هر دو باشد.
بارداری و اسید معده
بارداری نیز در برخی افراد می‌تواند رفلاکس را افزایش دهد. اگر قبل از بارداری رفلاکس معده داشته باشید، علائم حین حاملگی بدتر می‌شود. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی می‌تواند موجب شل شدن بیشتر عضلات مری شود. همچنین جنین در حال رشد نیز به معده فشار وارد می‌کند که با افزایش خطر ورود اسید معده به مری همراه است.
مصرف بسیاری از دارو‌هایی که برای درمان رفلاکس اسید استفاده می‌شود در دوران بارداری بی خطر است. اما ممکن است پزشک توصیه کند که از مصرف برخی دارو‌های ضد اسید یا سایر روش‌های درمانی خودداری کنید.
آسم و رفلاکس معده
طبق آمار، بیش از ۷۵ درصد افراد مبتلا به آسم، رفلاکس معده را نیز تجربه می‌کنند. ممکن است رفلاکس معده علائم آسم را بدتر کند یا آسم و برخی از دارو‌های آن خطر ابتلا به رفلاکس معده را افزایش دهند. بنابراین اگر آسم و ریفلاکس دارید، مهم است که هر دو بیماری را کنترل کنید.
مصرف الکل و اسید بالای معده
افرادی که رفلاکس معده دارند، مصرف برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند این علائم را بدتر کنند. برای مثال مصرف الکل در برخی رفتار حتی به مقدار کم می‌تواند باعث بروز علائم رفلاکس معده می‌شود.
بیماری فتق هیأتال و رفلاکس معده
یکی از دلایل رفلاکس معده، ناهنجاری مربوط به معده به نام فتق هیأتال است و زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت بالای معده و LES در بالای دیافراگم (ماهیچه‌ای که معده شما را از قفسه سینه جدا می‌کند) حرکت کنند.
لازم به ذکر است که دیافراگم به نگه داشتن اسید در معده ما کمک می‌کند، اما اگر فتق هیأتال داشته باشید، اسید می‌تواند به سمت مری بالا برود و علائم بیماری ریفلاکس معده را ایجاد کند.
عدم عملکرد صحیح اسفنکتر تحتانی مری
زمانی که اسفنکتر تحتانی معده دچار عملکرد غیر طبیعی ناشی از شل شدن، شود این مشکل به وجود می‌آید. در واقع این مشکل باعث نشت و راهیابی مواد اسیدی معده به مری می‌شود.
عدم عملکرد صحیح عضلات معده
گاه اوقات با انقباضات کند معده و به تأخیر افتادن تخلیه محتویات معده به درون روده‌ها این مشکل پدید خواهد آمد.
از دیگر دلایل بروز رفلاکس معده
- مصرف بیش از حد کافئین
- استعمال دخانیات
- رژیم غذایی نامناسب و غیر متعادل یا کم فیبر
- مصرف نمک، غذاهای پرچرب، فست فود، غذاهای خیلی تند
- دراز کشیدن بعد از خوردن وعده غذایی
- مصرف مواد غذایی محرک مانند ترشیجات، مرکبات، سیر و پیاز، شکلات و …
- استفاده از دارو‌هایی همچون آنتی هیستامین‌ها، مسکن‌ها مانند ایبوپروفن، قرص‌های ضد افسردگی، آرام بخش‌ها، دارو‌های مربوط به بیماری آسم و بلوکه‌کننده‌های کانال کلسیم
علائم و نشانه‌های رفلاکس معده
رفلاکس معده دارای علائم و نشانه‌های فراوانی است که برحسب اندام و عضوی که تحت تأثیر اسید معده قرار می‌گیرد، متفاوت است. بنابراین همه‌ی افراد علائم یکسانی را تجربه نمی‌کنند. علائم رفلاکس معده از خفیف به شدید دسته‌بندی می‌شوند. از شایع‌ترین علائم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
- احساس حالت تهوع و نیاز به استفراغ به خصوص در صبح‌ها
- مزه و بوی بد دهان که به دلیل و ورود مایع تلخ یا ترش مزه از معده به دهان اتفاق می‌افتد یا همان ترش کردن
- نیاز به آروغ زدن‌های پی در پی در طول روز
- مشکل شدن قورت دادن و بلع غذا
- احساس درد در گلو و سرفه کردن‌های زیاد
- احساس درد و سوزش در زیر جناغ سینه یا سوزش سر دل
- اشکال در تنفس
- ابتلا به سکسکه‌های شدید
- ملتهب شدن حنجره و تغییر صدا به دلیل تماس با اسید معده
عوارض احتمالی رفلاکس اسید معده
در بیشتر موارد، رفلاکس معده عوارض جدی ایجاد نمی‌کند. اما عوارض رفلاکس البته در موارد نادر، عبارتند از:
درد باز در مری (زخم مرطوب)
اسید معده می‌تواند بافت مری را از بین ببرد که باعث ایجاد درد شدید می‌شود. زخم مری می‌تواند خونریزی کند که باعث درد هنگام بلعیدن می‌شود.
- تنگی مری که در صورت باریک شدن یا سفت شدن مری اتفاق می‌افتد.
- ازوفاژیت یا التهاب مری که ممکن است موجب سوزش سردل، درد قفسه سینه، بلع دردناک شود.
- مری بارت که شامل تغییرات دائمی در پوشش مری است و می‌تواندبه سرطان مری منجر شود.
- آسم، سرفه مزمن یا سایر مشکلات تنفسی که ممکن است در صورت وارد شدن اسید معده به ریه‌ها ایجاد شود.
- فرسایش مینای دندان، بیماری لثه یا سایر مشکلات دندانی
تشخیص بیماری رفلاکس معده
اگر پزشک معالج به رفلاکس معده مشکوک شود، پیش از تشخیص و تأیید از بیمار می‌خواهد تا بعضی معاینات و آزمایش‌های مرتبط را انجام دهد. این آزمایش‌ها عبارتند از:
بلع محلول حاوی ماده باریوم
لازم به ذکر است که در حالت عادی تصویربرداری از دستگاه گوارش امکان‌پذیر نمی‌باشد. از این رو به بیمار محلولی حاوی ماده باریوم می‌دهند تا آن را بنوشد. این محلول این امکان را فراهم می‌کند تا پزشک بتواند از دستگاه گوارش عکسبرداری کند.
نظارت بر pH مری
در این روش یک قطعه pHسنج درون مری کار گذاشته می‌شود تا ورود اسید معده به مری را بررسی کند.
آندوسکوپی
از دیگر راه‌ها برای تشخیص رفلاکس معده آندوسکوپی است. در این روش یک لوله انعطاف‌پذیر به همراه یک دوربین کوچک جهت بررسی و نمونه‌برداری (در صورت نیاز) به درون مری فرستاده می‌شود.
فشارسنجی مری
در این روش نیز یک لوله انعطاف‌پذیر به درون مری فرستاده می‌شود تا قدرت عضله‌های موجود در مری را اندازه‌گیری کند.
بیوپسی
گرفتن نمونه بافت برای آنالیز آزمایشگاهی
راه‌های مقابله و درمان رفلاکس معده
برای مقابله با مشکل رفلاکس معده راه‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
تغییر سبک زندگی
همانطور که در بالا اشاره کردیم یکی از دلایل بروز رفلاکس معده، سبک زندگی افراد می‌باشد. رژیم‌های غذایی نامناسب و کم فیبر می‌تواند موجب رفلاکس معده شود.
از این رو با تغییرات مثبت در سبک زندگی می‌توانید از این بیماری خلاص شوید. تغذیه مناسب و متعادل، تحرک کافی و … می‌توانند این بیماری را مهار کنند.
آهسته و پیوسته خوردن
هر چه در یک وعده غذایی حجم غذای شما بیشتر باشد، احتمال رفلاکس معده و شدت علائم بیشتر است. از این رو بهتر است به جای سه وعده غذا با مقدار زیاد، وعده‌های بیشتری و هر بار در حجم کم غذا بخورید. این امر موجب می‌شود معده کمتر پر شود و در نتیجه علائم رفلاکس معده کاهش می‌یابد.
پرهیز از برخی غذاها
همانطور که در بالا اشاره کردیم برخی از موادغذایی همچون غذاهای چرب، غذاهای تند و پرادویه، گوجه‌فرنگی، نعنا، پیاز، سیر، قهوه، چای، شکلات، نوشابه گازدار و نوشیدنی‌های الکلی رفلاکس معده را تحریک می‌کنند.
شما می‌توانید از خوردن کل این غذاها برای مدت یک هفته پرهیز کنیم و سپس یکی یکی خوردن آن‌ها را آغاز کنید تا متوجه شوید کدامیک از آن‌ها موجب رفلاکس در شما می‌شود.
نوشابه گازدار ممنوع
نوشیدن مایعات گازدار باعث برگشت گاز از معده و دفع گاز از راه دهان می‌شود. برگشت گاز از معده با برگشت مقداری اسید همراه است. بنابراین بهتر است به جای نوشابه گازدار آب بنوشیم.
اجتناب از حرکات سریع پس از صرف غذا
بهتر است چند ساعت پس از صرف غذا حرکات سریع و شدید نداشته باشید زیرا حرکات سریع که با خم شدن به جلو همراه هستند، در فاصله یکی دو ساعت پس از غذا باعث تشدید رفلاکس معده می‌شوند.
نشستن پس از صرف غذا
دراز کشیدن بعد از ناهار و صرف دیرهنگام شام، علائم رفلاکس معده را بدتر می‌کند. بهتر است بدانید که وقتی در حالت ایستاده یا حتی نشسته هستید، جاذبه زمین اسید معده را در جای خود یعنی در معده نگه می‌دارد. پس توصیه می‌کنیم که حداکثر سه ساعت پیش از رفتن به تختخواب، صرف غذا پایان یافته باشد.
خوابیدن شیب‌دار
بهتر است هنگام دراز کشیدن سرِ شما حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر بالاتر از پا‌ها باشد. این امر موجب می‌شود، جاذبه زمین از رفلاکس اسید معده و علائم آن کم کند.
به این منظور باید پایه تخت در بخش فوقانی که سر قرار می‌گیرد، بلندتر از پایه پایینی باشد. استفاده از بالش بیشتر مفید نیست و باید شیب در کل تخت یا حداقل نیمه فوقانی تخت برقرار شود.
ر‌هایی از اضافه وزن
افزایش وزن موجب می‌شود عضلات و اعضای مجاور معده در فواصل تازه‌ای از هم قرار گیرند؛ در نتیجه، وضعیت طبیعی دریچه بالایی معده به هم بخورد و بسته ماندن این دریچه دشوارتر شود. اگر اضافه وزن داریم، با کاهش وزن می‌توانیم به کنترل علائم رفلاکس معده بسیار کمک کنیم.
سرکوب استرس
فشار روانی زیاد و عصبی و نگران بودن در بیشتر مردم ترشح اسید معده را افزایش می‌دهد. از این رو سعی کنید با حرکات ورزشی، یوگا و مدیتیشن، استرس خود را کاهش دهید.
ترک دخانیات
همانطور که می‌دانید دخانیات یکی از دلایل بروز رفلاکس معده می‌باشد، زیرا نیکوتین باعث باز ماندن دریچه فوقانی معده می‌شود. پس برای بهبود رفلاکس معده اگر سیگار یا قلیان می‌کشید، آن‌ها را کنار بگذارید.
چک کردن دارو‌ها
برخی دارو‌ها مانند دارو‌های حاوی استروژن که به زنان پس از یائسگی تجویز می‌شود باعث شل شدن دریچه فوقانی معده می‌شود. همچنین برخی دارو‌ها مانند دارو‌های رفع پوکی استخوان باعث التهاب و آسیب به مری می‌شوند. بنابراین برای آگاهی از تأثیر دارو‌ها روی رفلاکس معده با پزشک معالج مشورت کنیم.
از خوردن غذاهای تند، چرب و ترش بپرهیزید.
این غذاها می‌توانند باعث رفلاکس شوند، زیرا غذاهای زیاد سرخ شده و چرب، دیرتر هضم و از داخل معده تخلیه شده و به همین دلیل شانس رفلاکس را افزایش می‌دهند. همچنین غذاهای تند باعث شل شدن دریچه (اسفنگتر) مری می‌شوند و غذاهای ترش و اسیدی با افزایش میزان اسیدیته معده این روند را تشدید می‌کنند.
لباس و کمربند تنگ نپوشید
گاهی اوقات ممکن است که بر اثر فشار لباس تنگ به شکم شما رفلاکس معده اتفاق رخ دهد. پس، در صورت احساس سوزش حتماً کمربند خود را شل کرده و لباس‌های تنگ را در بیاورید.
برخی از نکاتی که باید در درمان رفلاکس معده رعایت کنید، عبارتند از:
- جویدن آدامس پس از صرف غذا
- تمرین روش‌های آرام‌سازی
مصرف دارو
یکی دیگر از راه‌ها برای مقابله با رفلاکس معده استفاده از دارو است که این دارو‌ها شامل گروه‌های زیر می‌باشد: البته ناگفته نماند که تمامی دارو‌های پیشنهادی باید تحت نظر پزشک معالج مصرف شود.
دارو‌های مهارکننده پمپ پروتون
یکی از دارو‌ها برای مقابله با رفلاکس معده استفاده از دارو‌های مهارکننده پمپ پروتون یا (PPIs) است که به مهار اسید معده کمک می‌کنند. لازم به ذکر است که این دارو‌ها در تسریع بهبود التهاب و زخم در دستگاه گوارش مؤثر هستند.
لانسوپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول، امپرازول، دکس لانسوپرازول و اس امپرازول انواع متفاوتی از مهارکننده‌های پمپ پروتون هستند.
دارو‌های آنتی اسید
این دارو‌ها، اسیدیته معده را خنثی می‌کنند. این گروه از دارو‌ها به اشکال مختلف قرص، شربت و حتی آدامس‌های جویدنی در دسترس هستند. از جمله دارو‌های ضد اسید معده می‌توان به الکا سلتزر، رولاید، گاویسکون، تامز و میلانتا اشاره کرد.
مسدود‌کننده‌های گیرنده (H2)
مصرف این دارو‌ها سبب کاهش ترشح اسید معده می‌شوند. از دارو‌های متعلق به این گروه می‌توان به سایمتیدین، نیزاتیدین، رانیتیدین هیدروکلراید و فاموتیدین اشاره کرد.
دارو‌های تقویت‌کننده دریچه کاردیا
دارو‌های تقویت‌کننده دریچه کاردیا مانند باکلوفن می‌تواند به بهبود عملکرد این دریچه کمک کند و در نتیجه میزان رفلاکس معده را کاهش دهند.
جراحی
جراحی از دیگر راه‌ها برای مقابله با رفلاکس معده است. گاهی میزان رفلاکس معده آن‌قدر شدید می‌باشد که فرد به درمان‌های تهاجمی‌تری مانند جراحی روی می‌آورد.
در این روش، جراحی برای تقویت اسفنکتر انتهایی مری و دریچه کاردیا به یکی از دو روش نیسن فوندوپلیکاسیون یا لینکس صورت می‌گیرد.
درمان‌های جراحی رفلاکس معده عبارت‌اند از:
Fundoplication
این جراحی بالای شکم و در اطراف مری است. در این روش فشار را به سمت پایین‌تر مری هدایت می‌کند و به طور کلی در کاهش رفلاکس موفق است.
روش‌های آندوسکوپی
طیف وسیعی از روش‌ها که شامل دوخت اندوسکوپی است. این روش با استفاده از بخیه‌ها کمک می‌کند تا مری عضله اسفنکتر را منقبض کند.
درمان خانگی رفلاکس معده
اگر میزان رفلاکس معده شدید نباشد می‌توانید با استفاده از دمنوش‌های گیاهی از شر آن خلاص شوید.
آب لیمو عسل بنوشید
مخلوط آب با مقدار کمی آب لیمو بعلاوه عسل و می‌تواند سوزش معده و اثرات بالا زدن اسید را کاهش دهد.
چای زنجبیل بنوشید
زنجبیل خواص ضد التهابی دارد که می‌تواند معده شما را آرام کند و علائم رفلاکس را کاهش دهد. بنابراین، مصرف چای یا جوشانده زنجبیل هنگام سوزش معده مفید خواهد بود.
از دیگر دمنوش‌ها در درمان رفلاکس می‌توان به ریشه شیرین بیان، روغن نعنا فلفلی، بابونه، زیره سیاه، بادرنجبویه، زردچوبه، خارمریم و. . اشاره کرد.
تغییر صدا در اثر رفلاکس
افرادی که رفلاکس دارند، محتویات معده رو به عقب و در خلاف جهت طبیعی، حتی تا گلو حرکت می‌کنند. وقتی با این حرکتِ برعکس، محتویات معده به گلو می‌رسد که به آن رفلاکس حنجره‌ای-حلقی گفته می‌شود.
ترشحات معده در دیگر بافت‌ها موجب آسیب رسیدن به بافت مورد نظر می‌شود. از این رو، ترشحات معده به تار‌های صوتی و حنجره صدمه وارد می‌کند و حنجره را ملتهب می‌کنند. لازم به ذکر است که به التهاب حنجره، لارنژیت گفته می‌شود.
علائم رفلاکس حنجره‌ای-حلقی
در ادامه به علائم رفلاکس حنجره‌ای- حلقی می‌پردازیم. البته ناگفته نماند که علائم ناشی از رفلاکس حنجره‌ای-حلقی بسیار شبیه سایر بیماری‌های حلق و حنجره است. توصیه می‌شود برای اطمینان از علت این مشکل، با یک دکتر گوش و حلق و بینی همزمان با پزشک متخصص داخلی یا پزشک عمومی مشورت کنید.
- احساس یک توده در گلو
- خشن شدن صدا (تغییر صدا)
- سوزش گلو
- احساس مزه تلخ یا ترش در دهان
- سرفه
- ترشحات تنفسی بیشتر
- تشدید علائم صوتی با خوردن غذاهای پُر ادویه
- صاف کردن سینه (شبیه سرفه‌های کوتاه) به صورت مکرر
درمان تغییر صدای ناشی از رفلاکس
- یکی از مهم‌ترین آن‌ها این است که دوره درمان را تا انتها ادامه دهیم.
- دارو‌ها را به صورت منظم و در موعد مقرر صرف کنیم.
و در نهایت
هدف تیم، معرفی رفلاکس معده و دلایل بروز آن و همچنین راه‌های مقابله با آن بوده، امیدواریم که این مطالب برای شما مفید بوده باشد. همانطور که در بالا اشاره کردیم به بازگشت غیر عادی اسید و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحاً «رفلاکس» گفته می‌شود. این بیماری می‌تواند موجب مشکلاتی همچون تلخی پشت دهان، مشکلات تنفس و. . شود. از این رو اگر با این مشکلات به صورت پی در پی مواجه شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که هرگونه سؤالی در مورد رفلاکس معده دارید در بخش پرسش و پاسخ همین مطلب با ما در میان بگذارید. از اینکه تا انتها با ما همراه بودید متشکریم.
در صورتی که نیاز به گرفتن مشاوره درباره عمل اسلیو معده دارید فرم زیر را پر کنید. همچنین می‌توانید از طریق شماره های زیر با ما در ارتباط باشید.
